De Man Met De Zeis.

De mensen die in de Alblasserwaard wonen, hebben allemaal droge voeten .... door de negentien molens bij Kinderdijk. Die pompen het water uit de polder en houden het daar droog, als sinds eind vijftiende eeuw.

En tussen al die gemalen en watertjes en sloten en afvoerkanalen in ... daar liggen allemaal kleine en grotere hooiveldjes en dijkjes ... en die worden in oude ere hersteld, zodat de bloemen terugkomen.

Zo. En nu komen we bij de workshop van vandaag. Maaien met de zeis!

Een aantal instanties hebben de koppen bij elkaar gestoken, en hebben een dagje 'maaien' georganiseerd, zoals dat vroeger ging. Met de hand dus. Om die veldjes dus weer in de oude staat te krijgen. De cursus werd gratis aangeboden door instanties als Prachtlint en Werelderfgoed Kinderdijk.

We krijgen les van een echte molenaar, Aad Schouten. Een man die ons niet alleen alles leert over met de hand maaien, maar tussendoor zoveel leuke en interessante tips en informatie meegeeft .. dat ik vrees dat dit een héééél lang blog gaat worden!

We verzamelen om half tien bij de museummolen Blokweer. Daar kan je met de auto niet komen, je moet een stuk lopen over de dijk.

En kijk daar heb je Aad!

Hooien, ruiteren en zeismaaien. Dat staat op het programma.

Aad begint met een uitleg. Hij vertelt dat het hooi op ruiters (houten rekken) plaatsen nog helemaal niet zo oud is. We zijn er in de jaren 50 mee begonnen, toen de kunstmest kwam, en er ineens zo enorm veel gras van het land kwam.

Daarvóór kon je het in de wagen weghalen. Maar nu was er zoveel hooi dat we de ruiters hebben bedacht. Om het hooi op te drogen.

Nou zoals je weet zaten Henk en ik vorige week te hannessen met ons weiland in Punthorst. Dat konden we niet maaien want het was te nat om er hooi van te maken. De overbuurman heeft toen gemaaid. Maar als dat ooit weer gebeurd ... weet ik nu een andere manier. Ruiters maken, en het hooi daar op drogen!!

Een ruiter maak je bijvoorbeeld van wilgenhout. De wilg snoei je ééns per vier jaar, in het vroege voorjaar, en het hout leg je dan met het onderste stuk in een sloot. Dan in mei haal je het eruit, het hout is iets ingedroogd en je kunt het schillen. De bast eraf halen. Het geschilde hout is mooi materiaal voor een ruiter.

Je neemt vier takken en zaagt ze manshoog af. Dan bovenin gaatjes boren en die takken aan elkaar binden. Onderin elke van die vier takken maak je twéé gaatjes, en daar haal je een stuk stug ijzerdraad door, met een boogje aan de buitenkant. Daar komen ook weer takken door, et voila, je hebt een hooirekje gemaakt! Een ruiter!

Oja voor de preciezen onder jullie ... we hebben dit hout niet geschild. Want dat kostte teveel tijd. Maar normaal doe je dat wel, want door dat schillen verduurzaam je het hout.

Ook heb je minder kans op houtworm, met geschild hout, waar de bast vanaf is dus, want de houtworm graaft zich graag in onder dat buitenste gedroogde schilletje ... op een kaal stammetje zal hij zich minder snel ingraven.

Kijk die onderste twee gaten zitten zo'n 10 centimeter uit elkaar.

Aad is ook heel erg van het  'niks verspillen' en laat zien wat je met de schillen van het hout kan doen. Nou gewoon voor de geiten en de konijnen en schapen natuurlijk, die zijn er dol op. Maar je kan er ook pakketjes van maken wat weer prima aanmaakhout is.

Natuurlijk moet je onder zo'n workshop door soms een beetje rondspieden ... je ziet leuke dingen! Zoals dat keurige stapeltje hout, wat waarschijnlijk 'ruiters' zijn geweest die overjarig zijn, en die worden dan weer hergebruikt als kachelhout. Bovenop liggen schillenpakketjes als aanmaakhout.

Wat een ideeën doe je op op één zo'n dag!

Maar goed wij moeten aan het werk.

We krijgen allemaal een hooiruif, dat is zo'n soort scheve vork. Ik zal je vertellen ... die dingen liggen ook op de boerderij in Punthorst, en we hadden geen flauw idee waar die voor waren!

De steel zit er scheef op. Nou kijk maar wat we daarmee gingen doen.

Het gemaaide rietveld, naast de molen, dat is al een beetje omgeschud. En nu mogen wij het met die hooiruivers .... op ruggen rijven. Op ruggen rijven. We leren een hele nieuwe taal hier!!! :D:D
Dat betekent dus dat je er van die lange stroken van harkt.

En daarna, moeten die ruggen weer hoppers gemaakt worden. Hoppers! Dat zijn bultjes. Dat is ook weer een speciale techniek. Je trekt door zo'n rug, je rolt hem als het ware op, en dan een beetje van de andere kant eroverheen, zodat de hopper een droge bovenkant heeft.

Lijkt makkelijk. Maar wij klungelden eerst wat af hoor voordat we hoppers konden maken. Aad die heeft makkelijk praten, die doet dat al vanaf kleine jongen!!

Goed. Nu liggen er dus allemaal van die kleine bultjes overal.

Er blijven al vele Chinezen staan kijken naar ons, en de camera's van de Amerikanen flitsen ook al volop. De toeristen stroom komt op gang hier op Kinderdijk, en wij zijn blijkbaar een attractie!! :D:D

'Kijk ze doen hier in Holland alles nog met de hand!!' zeggen ze denk ik tegen elkaar.

Aad loopt rond met twee hooivorken. Een moderne en een ouderwetse. Ach ... en die ouderwetse tweetandhooivork, die dus volgens Aad heel uniek is en nergens meer te krijgen .... die heb ik óók ergens op ons boerderijtje zien liggen! Maar helemaal geen aandacht aan geschonken. Ik hoop dat hij er nog ligt!

We gaan nu van de hoppers ruiters maken. Normaliter wacht je daar een paar dagen mee. Maar het kan ook nu wel meteen door, zegt Aad.

Dat ruiters maken, dat is een secuur werk. Je pakt zo'n hopper op met een hooivork (die tweetand is dus de beste) en zet zo'n bult hooi dan tegen een hoek van je ruiter aan. ALTIJD beginnen met hooi laden op de hoeken. Anders krijg je geen stevige berg. Daarna een beetje tussen de hoeken in, maar nóóit hooi in het midden gooien. Je werkt heel regelmatig rondom, om een mooie ruiter op te bouwen.

Als hij mooi breed van onderen is werk je langzaam rondom naar boven. Ook af en toe het hooi onder weghalen, want de wind moet eronder door kunnen.

Zo'n goed opgebouwde ruiter is heel wat waard. Hij kan tegen de regen. De regen spoelt er vanaf, alleen het buitenste laagje zal iets verkleuren, maar de rest van het hooi blijft prachtig vers en bruikbaar.

Eindig, als je het hebt, met een 'lokkie' hooi van vers gras. Dat groene gras is wat zwaarder, en is dus een mooi hoedje voor de bult. Als je jong hooi gebruikt, dan kun je na een dag of wat nog wat meer hooi erop kwijt, omdat het dan erg ingezakt is.

Je kunt zo'n hopper de hele winter buiten laten staan. Wel is het goed om er een touwtje met twee stenen overheen te gooien, zodat hij iets meer beschermd is tegen de wind. Als het winter wordt kun je er ook een dekje van plastic met wat verzwaring op de hoeken overheen maken.

Ziet er prachtig uit toch? Echte hooi- ruiters, door ons groepje beginnelingen gemaakt!

We lopen terug naar de knusse molen met z'n moestuintje en souvenirwinkeltje en jaren 50 sfeer. Na de lunch gaan wij aan het maaien! Met de zeis!

Maar eerst vertelt Aad hoe je zo'n zeis moet behandelen. Hij moet superscherp zijn, en dat doe je met een haar-hamer. Daarmee sla je (zachtjes) op het haarpad (de scherpe kant van de zeis) en zo drijf je het ijzer uit. Je maakt de scherpe kant heel dun en scherp.

Vroeger, vertelt Aad, hoorde je als de boeren koffiepauze hadden onder het hooien, het ting-ting-ting van het haren, je hoorde dat door de hele polder heen. Want onder het maaien moest dat ding steeds weer scherp gemaakt worden.

Ook de punt van de zeis moet superscherp zijn. Wow wat een vakmanschap. Leren wij weer even!

Ja en dan mogen wij ook met de zeis gaan maaien. Dat is lastig! Je moet goed rechtop staan, de zeis losjes vasthouden maar ook weer niet alsof het je moeder is. En de rug van de zeis moet goed over de grond glijden, terwijl de scherpe kant dus het gras afsnijdt.

Naja, je moet het gewoon een keer doen.

We maaien nog een uurtje, met groot enthousiasme, en met wisselend succes. De geitjes op de dijk springen gezellig tussendoor en het mag een wonder heten dat ze na ons zeis avontuur allemaal nog de pootjes heel hebben!

Aad vertelt veel meer. wat ik allemaal hier zou willen opschrijven maar dan wordt het te lang. Dus ik maak nog een separaat verslag met alle details, voor de deelnemers van vandaag. En als je er meer van wil weten stuur me een email dan krijg je dat verslag ook.

Ik loop nog een rondje over het mooie terrein, en dan gaat het weer op huis aan!

Leuk was het!

Dank jullie wel organisatoren!